Gilde St. Catharina – St. Joris

Het is zonder meer de oudste vereniging in Rosmalen:

Het gilde Sint Catharina – Sint Joris.

Dacht men voorheen dat de oprichtingsdatum rond 1554 lag, nader onderzoek heeft uitgewezen, dat er omstreeks 1500 al sprake was van dit Rosmalens gilde.

Na uitgebreid door Prof. Dr. A. Koldeweij, verbonden aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen en zilverkenner bij uitstek, heeft opgeleverd dat op de gildevogel geen jaartal staat, maar dat de vorm, afbeelding, het meesterteken en het boompje op de gildevogel, bevestigen dat die vogel in de stad ‘s-Hertogenbosch. Het ontbreken van het jaartal is voor Koldeweij een bevestiging dat de gildevogel voor het jaar 1503 is gemaakt.

Het Rosmalens gilde St. Catharina, in de 19^e eeuw, ergens tussen 1818 en 1824, gefuseerd met het gilde St. Joris uit Rosmalen heeft een indrukwekkende historie. Het schitterende oude gildezilver is daar het zichtbare bewijs van. Helaas gingen in de jaren 1930 alle belangrijke papieren bij een brand verloren.

In 1884 schoot Wilhelmus Rovers, landbouwer, zich nog tot koning van het St. Catharinagilde. Daarna werd het stil, erg stil. Einde 19^e eeuw was het gilde min of meer ingeslapen. Het bestond nog wel, maar daar was dan ook alles mee gezegd.

Omstreeks 1921 werd het gilde nieuw leven ingeblazen. Dat had alles te maken met het zilveren huwelijksfeest van notaris J.H.J. van de Mortel in Rosmalen. De schutterij werd toen verzocht de optocht mee op te luisteren. Daaraan werd gehoor gegeven en er werd tegelijk een nieuwe start gemaakt. De statuten en het huishoudelijk regelement zijn van 7 november 1925.De regels zijn uiteraard in de loop der jaren aangepast aan de moderne tijd. Het gilde , voorheen een vereniging van louter en alleen mannen, is sinds 2000 ook opengesteld voor vrouwen. Volgens het regelement van 1925 zal het koningsschieten om de vier jaar plaatsvinden. Van de nieuwe koning word verwacht, dat hij trakteert en een zilveren koningsschild schenkt, dat geheel naar eigen keuze gemaakt kan worden. In 1964 vond de inhuldiging plaats van de tweede keizer in de geschiedenis van het gilde. In 2022 is het regelement veranderd en word het Koningsschieten om de 2 jaar gehouden. En neemt de Koning geen zitting meer in de Overheid (Bestuur).

Het oudste koningszilver dateert van 1563, waarop Dierick Hanrick Wonders als koning genoemd wordt van het St. Catharina gilde. Het koningsvest met alle koningsschilden is dan ook van grote waarde  gezien de informatie dat er op te vinden is. De huidige Koning is Patricia Heerkens Steenbakkers en is de eerste vrouwelijke Koning van ons Gilde.

De overheid van het gilde bestaat uit: De Hoofdman (voorzitter) François van Hirtum,      dekenschrijver (secretaris) Frans van Hirtum, dekenrentmeester (penningmeester) Andre Colijn, deken Jolanda Steenbakkers en Deken Toon den Ridder .

De Hoofdman

De Hoofdman van het gilde kwam drie generaties lang uit de familie van Helvoirt: Dorus van Helvoirt: 1925 t/m 1969. Martien van Helvoirt:  1969 t/m 1991. Henk van Helvoirt: 1991 t/m 2018  François van Hirtum 2018 tot heden.

Gildekringen

In 1926 is de gildekring “Hoge Schuts” opgericht door 3 gildes, Berlicum, Dinther en Rosmalen. Tegenwoordig bestaat de kring uit 13 gildes. Rosmalen heeft tot nu toe 11 maal de Gildedag van de Hoge Schuts” georganiseerd.                                                    In 1935 is de gildekring “Maasland” opgericht, deze kring bestaat heden uit ongeveer 46 gildes. Rosmalen organiseerde 3 maal de grote Gildedag, in 1954 op het terrein van v.v. OJC, toen gevestigd aan de Nieuwendijk, op deze dag ontving het gilde de erepenning van de Provincie Noord-Brabant.  In 1979 Op het terrein van Manege “de Roshoeve” gelegen aan de Striensestraat. In 2004 vierde het gilde haar 500 jarige bestaan, dit werd gevierd met het organiseren van de Gildedag van Kring Maasland, hierbij waren vele gilden aanwezig en trok er een bonte stoet door Rosmalen richting sportpark “De Hoef” al waar de wedstrijd plaatsvonden. Op dit jubileum werden ook de nieuwe kostuums van het gilde gepresenteerd.

De schutsboom

De schutsboom is het gildehuis (clubgebouw) van het gilde, In Mei 1983 werd het eigen clubgebouw “De Schutsboom” aan de Tivolieweg in gebruik genomen. Hiervoor was het gilde in café “Het Gildehuis” Schoolstraat, tegenover de kerk, ondergebracht. Met de komst van het  Maximakanaal moest het gilde verhuizen en in 2011 werd dan na hard werken van de gildeleden het nieuwe gebouw “De Schutsboom” geopend. Deze is gelegen aan de Empelseweg 7. Hierbij beschikt het gilde over vier kruisboogbomen, een schietboom en zes jeu de boules banen.

Als men het gilde ziet dan is daar ook altijd de levend uitgebeelde St. Catharina, St. Catharina is de patroonheilige van het gilde, ze draagt een licht blauw gewaad met rode mantel. St. Catharina is ook te herkennen aan de attributen, een gebroken rad, een zwaard en een kroon. St. Catharina is gemarteld op het rad en onthoofd door het zwaard. In 2010 is een beeld van St. Catharina in de St. Lambertuskerk geplaatst. Ook hangt er onder de toren van de kerk een groot houten beeld van St. Joris en de draak.

De gildestandaard

In 1991 werd de oude standaard uit 1925, die niet meer gerestaureerd kon worden, vervangen door een nieuwe. Die oude standaard is voor en na de oorlog nog gebruikt, zoals het hoort door een gildebroeder te paard. De nieuw standaard is een prachtig stukje kunstnijverheid, helemaal met de hand in tientallen kleurschakeringen op Franse zijde geborduurd, door een speciale techniek is de afbeelding aan twee zijde te zien. De standaard is ontworpen door, Dhr. Leo van de Sangen en tweezijdig geborduurd door, Mevr. Joke Wilgers. Op de standaard is de afbeelding van St. Catharina en St. Joris te zien ook staat het wapen van Rosmalen en het wapen van kring Maasland en het bourgondisch kruis hierop. Het gilde heeft drie standaardruiters gehad, Dorus van Helvoirt, Jan van Creij en Albert Verstappen. In 2021 heeft het Gilde een nieuwe Standaardvlag gekregen en tijdens de viering van 100 jaar heroprichting is de oude vlag uit 1925 geconserveerd en onthuld.

Het gildevaandel.

Het oorspronkelijke vaandel (standaard) werd in de jaren 1950 gevonden bij het opruimen van de zolder van café “het gildehuis”. De inmiddels overleden gildebroeder Piet Vos vond het vaandel bij het afval en nam hem mee naar huis waar hij hem jaren bewaarde. Het bleek uit 1840 te stammen en werd vervaardigd na de fusie tussen St. Catharina gilde en het St. Joris gilde. De restauratie werd uitgevoerd door de Tiendschuur te Tilburg, onder leiding van Mevr. Lisette Beunis. De stof van het vaandel bleek niet meer te behouden en besloten werd de medaillons eruit te lichten. Deze konden prachtig worden gerestaureerd en ingelijst.

Het hoofdvaandel uit 1921, geschonken door notaris van de Mortel. In 1970 werd het gilde verrast met een nieuw hoofdvaandel, met de figuren van St. Catharina en St. Joris met de draak, het wapen van Rosmalen en de jaartallen 1554 en 1970. In 2013 is dit vaandel omdat het zo teer is geworden vervangen door een nieuw vaandel ook weer geborduurd, en voorzien van St. Catharina, St. Joris, Wapen van Rosmalen en datums 1503 – 2013. Het is aan de regerend vorst en kerkelijk leider voorbehouden om bij een bezoek eenmalig over het vaandel te lopen. Dit gebeurt ook bij het inhuldigen van de nieuwe gildekoning. In 1949 liep toenmalig koningin Juliana over onze vlag, 1990 de Paus in de St Pieterkerk in Rome, 2007 met Koninginnedag te ’s-Hertogenbosch toenmalig koningin Beatrix en in 2013 Koning Willem-Alexander en Koningin Maxima.  In 2014 heeft het gilde een nieuw hoofdvaandel gekregen  dit omdat Rosmalen nu valt onder gemeente ’s Hertogenbosch.

Gildeheer

Het gilde en de kerk zijn sterk met elkaar verbonden, de pastoor wordt dan ook gevraagd om gilde heer te worden. Pastoor Jansen, Pastoor van Roestel, Pastoor Berkers, Pastoor schepers, Pastoor Kubben, Pastoor van Gulik, Pastoor van Aken en Kapelaan Gideon van Meeteren. Pastoor Jansen.

Koninklijke Onderscheiding

Hare majesteit koningin Beatrix heeft op 25 oktober 2004 de koninklijke erepenning aan ons gilde toegekend, die door burgemeester Rombouts op de teerdag 27 November is uitgereikt.

Bij het gilde staat traditie hoog in het vaandel, en als het gilde een vendelgroet brengt, is dit ook altijd voor God, Koning en Vaderland. Het gilde deel aan gildedagen en wedstrijden van “kring Maasland” , kring “ Hoge Schuts” en vrije gildedagen. Het gilde heeft ook meerdere malen deelgenomen op het Landjuweel en EST Europees schutters treffen. Men doet mee aan geweer- en kruisboog schieten, trommelen, vendelen en jeu de boules wedstrijden. Bij al deze onderdelen worden dan ook regelmatig prijzen gewonnen, zowel individueel als in groepsverband. In 1992 is het gilde begonnen met het jeu de boules spel. Inmiddels word het spel op gildedagen en in competitieverband gespeeld

4 Mei dode herdenking, meiviering in de St. Jan, open jeu de boules toernooi en de teerdag zijn ook vaste onderdelen op de agenda van het gilde. Ook is het gilde bij jubilea van kerken en priesters en gildeleden. Gildeleden worden, als gewenst, bij overlijden met gilde-eer begraven. Bij de jaarlijkse teerdag (rond 25 November, naamdag St. Catharina) brengen de gildeleden een bezoek aan het “Vennehof” om daar de overleden gildebroeders en gildezusters te herdenken.